قانون جدید تقسیم ارث بین فرزندان دختر و پسر【آپدیت 1404】

در فضای عمومی و رسانه ها از سال ۱۴۰۴ به بعد، خبرها و شایعات متعددی درباره «تغییر قانون تقسیم ارث» دست به دست می شود. برخی تیترها با جملاتی مانند «برابری سهم دختر و پسر قطعی شد» یا «قانون ارث جدید تصویب شد» منتشر شده و باعث ابهام و حتی نگرانی خانواده ها شده است. طبیعی است که وقتی صحبت از دارایی و حقوق وراث در میان باشد، هر خبر تازه ای می تواند حساسیت برانگیز شود و پرسش های زیادی را در ذهن افراد ایجاد کند؛ پرسش هایی مثل این که آیا واقعاً سهم دختر و پسر در تقسیم ارث برابر شده است؟ آیا مقررات شرعی و قانونی تغییر کرده اند یا هنوز همان قواعد سنتی اجرا می شوند؟

در این مقاله تلاش کرده ایم به جای شایعات فضای مجازی، بر پایهٔ منابع معتبر حقوقیو قوانین موجود پاسخ دهیم. ابتدا قواعد فعلی تقسیم ارث را مرور می کنیم تا چارچوب قانونی روشن شود، سپس طرح ها و پیشنهادهای مطرح شده برای بازنگری این قانون را بررسی خواهیم کرد.

برای آشنایی عمیق تر با جزئیات قانونی و دریافت مشاوره تخصصی می توانید به سایت پرشین وکلا مراجعه کنید و از خدمات مشاوره آنلاین استفاده نمایید.

روشن شدن چارچوب حقوقی فعلی — قانون مدنی چه می گوید؟

قواعد پایه تقسیم ارث در ایران در قانون مدنی آمده است. مطابق متن مادهٔ ۹۰۷ قانون مدنی:

• اگر متوفی تنها یک فرزند داشته باشد (پسر یا دختر)، تمام ترکه به همان فرزند می رسد.
• اگر چند فرزند از یک جنس (تماماً دختر یا تماماً پسر) باشند، ترکه میان آن ها مساوی تقسیم می شود.
• اما در صورتی که ترکیبی از دختر و پسر وجود داشته باشد، قاعده «ذکور مثل حظ الانثيين» جاری است؛ یعنی هر پسر دو سهم و هر دختر یک سهم می برد.

حضور سایر وراث (مثلاً پدر، مادر یا همسر) و همچنین وصیت تا میزان یک سوم از ماترک، می تواند توزیع نهایی را تغییر دهد؛ مثلاً مادر در حضور اولاد معمولاً یک ششم ترکه می برد و وصیت تا یک سوم اموال غیرنافذ در صورت مخالفت وراث است مگر اینکه آن ها رضایت دهند.

ادعاها و واقعیت درباره قانون جدید ۱۴۰۴

در چند سال اخیر (از جمله طرح هایی که از حدود ۱۴۰۱ مطرح شده اند) موضوع اصلاح برخی مواد قانون مدنی درباره ارث (به ویژه مواد ۹۰۷، ۹۰۸ و ۹۴۹) در مجلس مطرح شده تا «نحوه تقسیم ارث بین فرزندان دختر و پسر» مورد بازنگری قرار گیرد. برخی رسانه ها این طرح ها را به صورت خلاصه و گاه بزرگنمایی شده گزارش کرده اند و عنوان هایی مانند «قانون ارث ۱۴۰۴ تغییر کرد» منتشر شده است. اما نکتهٔ کلیدی این است که طرح های مجلس تا زمانی که مراحل قانونی (تصویب مجلس، تأیید شورای نگهبان و ابلاغ رسمی) را طی نکنند، تبدیل به قانون لازم الاجرا نمی شوند.

بر اساس منابع حقوقی و خبری معتبر تا زمان نگارش این مقاله، هیچ تغییر قطعی و لازم الاجرا در اصل قاعده تقسیم ارث (که پسر دو سهم، دختر یک سهم است) ثبت و ابلاغ نشده است یعنی شایعاتی که می گویند «در ۱۴۰۴ سهم ها مساوی شد» معمولاً بازتاب طرح ها یا پیشنهادات است، نه حکم قانون لازم الاجرا.

طرح پیشنهادی چه چیزهایی را هدف می گرفت و چرا اجرایی نشد؟

اهداف کلی طرح های پیشنهادی (مطابق متن های طرح و تحلیل رسانه ای) عبارت بودند از:

• کاهش یا تعدیل اختلاف سهم بین دختر و پسر در برخی حالات.
• بازتعریف ترتیب وراثت در صورت فقدان اولاد یا در موارد خاص
• شفاف سازی بعضی از مفاهیم برای کاهش اختلافات خانوادگی

چالش های اصلی پیش روی این گونه طرح ها

1. موانع فقهی و شرعی

بسیاری از مواد ارث مبتنی بر فتاوای معتمد فقهی اند و هر تغییری نیازمند بررسی های فقهی و پذیرش آن از نهادهای مرجع است.

2. نیاز به سازوکار حقوقی جامع

تغییر یک یا چند ماده بدون توجه به دیگر مواد مرتبط (مثلاً وصیت، نمایندگی نسلی، سهم همسر و والدین) ممکن است منجر به تناقض یا پیچیدگی عملی شود.

3. فرایند قانون گذاری

حتی اگر مجلس تصویب کند، شورای نگهبان باید آن را از منظر شرع و قانون اساسی بررسی کند؛ این مرحله معمولاً نقطهٔ تعیین کننده است.

در نتیجه، تا زمانی که متن قانونی و رسمی ابلاغ نشود، همان قانون مدنی فعلی ملاک عمل است. برای طرح دعاوی یا مشورت در پرونده های جاری می توانید از بهترین وکیل حقوقی در اصفهان کمک بگیرید تا روند رسیدگی دقیق و سریع پیش برود.

راهکارهای قانونی و عملی برای خانواده ها که می خواهند عدالت بیشتری ایجاد کنند

چون تغییر قانون در سطح کلان زمان بر است و ممکن است با موانع فقهی روبه رو شود، راه های عملی تر و فعلی برای نزدیک تر کردن سهم ها عبارتند از

1. وصیت تا یک سوم ماترک

هر کس می تواند تا یک سوم اموال خود را به نفع هر کسی (از جمله دختران) وصیت کند؛ وصیت تا ثلث لازم الاجراست و برای مازاد بر آن نیاز به رضایت وراث است. با تنظیم وصیت نامه رسمی و حقوقی می توان بخش قابل توجهی از اختلاف را جبران کرد.

2. صلح و توافق میان وراث

وراث می توانند با تنظیم سند رسمی و تقسیم توافقی، سهم ها را مطابق توافق جدید تقسیم کنند؛ این روش معمولاً اختلافات را کاهش می دهد و نیازی به تغییر قانون ندارد.

3. برنامه ریزی مالی پیش از فوت

 انتقال برخی اموال پیش از فوت به گونه ای که آثار حقوقی آن مشخص و قانونی باشد (مثلاً بخشیدن منزل یا سرمایه) می تواند نتیجهٔ نهایی تقسیم را تحت تأثیر قرار دهد؛ اما باید توجه داشت که انتقال های صوری یا با هدف دور زدن قوانین ممکن است بعداً مورد اعتراض قرار گیرد.

4. مشورت حقوقی و تنظیم اسناد رسمی

بهترین راه اجتناب از آینده پرونده های اختلافی، تنظیم وصیت نامه و اسناد رسمی با کمک وکیل متخصص ارث است.

در پرونده های خاص مثل اختلافات پیچیده وراثت، بهره گیری از بهترین وکیل انحصار وراثت در اصفهان می تواند فرآیند را سریع تر و با حداقل تنش به نتیجه برساند.

جمع بندی

قانون جاری تقسیم ارث در ایران همچنان بر اساس قانون مدنی عمل می کند و اصل «پسر دو سهم، دختر یک سهم» تا وقتی قانون جدید و لازم الاجرا ابلاغ نشود برقرار است.

اگر هدف شما یا خانواده تان نزدیک تر کردن سهم دختران است، سریع ترین و امن ترین راه در وضع فعلی وصیت رسمی و توافق بین وراث به صورت سند رسمی و ثبت شده است.برای هر پروندهٔ مشخص و محاسبهٔ دقیق سهم ها، حتماً از وکیل متخصص ارث کمک بگیرید تا با توجه به ترکیب وراث، اموال مشهود و شرایط خاص (مثلاً وجود وصیت، انتقال های پیشین یا فوت یکی از وارثان) محاسبهٔ دقیق انجام شود.