قوانین اجرا گذاشتن چک بدون تاریخ و وصول آن【آپدیت 1404】

در معاملات روزمره، استفاده از چک یکی از متداول ترین روش های پرداخت است. با این حال، در بسیاری از موارد، صادرکننده چک تاریخ را درج نمی کند یا عمداً چک را بدون تاریخ تحویل می دهد. در چنین شرایطی معمولاً نخستین پرسش این است که آیا چک بدون تاریخ قابلیت اجرا دارد؟

مطابق قانون صدور چک مصوب سال ۱۳۹۷، عدم درج تاریخ مانع از اعتبار چک نیست، اما نحوه وصول آن تابع شرایط خاصی است. آگاهی از این شرایط برای دارندگان چک اهمیت زیادی دارد، زیرا هر اقدام نادرست ممکن است باعث از بین رفتن حق وصول شود.

در همین زمینه، بررسی دیدگاه های حقوقی وکلای رسمی در سایت پرشین وکلا می تواند به روشن تر شدن جزئیات قانونی و نحوه اقدام در این موارد کمک کند. در ادامه، به تفصیل مراحل اجرا گذاشتن چک بدون تاریخ، شرایط قانونی و مسئولیت های صادرکننده را بررسی می کنیم.

تعریف و جایگاه قانونی چک بدون تاریخ

چک بدون تاریخ، چکی است که صادرکننده در زمان امضا، تاریخ مشخصی در آن ننوشته است. این نوع چک از نظر قانون تجارت و قانون اصلاحی صدور چک، در حکم سند عادی اما معتبر محسوب می شود. در واقع، چک بدون تاریخ در صورتی که سایر شرایط مانند امضا، مبلغ و نام دارنده را داشته باشد، قابل پیگیری از مسیر حقوقی و ثبتی است.

با این حال، اگر دارنده بدون رضایت صادرکننده تاریخی را در چک وارد کند، امکان طرح شکایت از سوی صادرکننده وجود دارد و موضوع ممکن است جنبه کیفری پیدا کند.

آثار حقوقی درج نکردن تاریخ

نبود تاریخ روی چک به معنای از بین رفتن تعهد صادرکننده نیست، بلکه تنها وضعیت حقوقی سند را تغییر می دهد. برای مثال، چک بدون تاریخ دیگر قابلیت تعقیب کیفری ندارد، اما از طریق دادگاه حقوقی یا اداره ثبت می توان وجه آن را مطالبه کرد.

در برخی موارد، اختلاف بر سر زمان صدور یا توافق طرفین ممکن است منجر به ادعای جعل یا سوءاستفاده شود. در چنین شرایطی، آشنایی با مبانی حقوقی کلاهبرداری و سوءنیت در معاملات اهمیت زیادی دارد. بررسی پرونده های واقعی نشان می دهد که در پرونده هایی که توسط بهترین وکیل کلاهبرداری در رشت پیگیری شده اند، نمونه های قابل توجهی از نحوه رسیدگی دادگاه و تعیین مسئولیت طرفین دیده می شود، که می تواند به درک بهتر روند قانونی و چگونگی دفاع در چنین دعاوی کمک کند.

مراحل اجرا گذاشتن چک بدون تاریخ

بررسی وضعیت چک و اطمینان از ثبت در سامانه صیاد

اولین گام، بررسی وضعیت چک در سامانه صیاد بانک مرکزی است. طبق قانون جدید، همه چک ها باید در سامانه صیاد ثبت و تأیید شوند تا قابلیت پیگیری قانونی داشته باشند. اگر چک بدون تاریخ در این سامانه ثبت نشده باشد، دارنده ابتدا باید با مراجعه به بانک صادرکننده، اطلاعات لازم را دریافت و سپس از طریق اپلیکیشن های بانکی یا درگاه بانک مرکزی، ثبت آن را انجام دهد.

بدون ثبت در سامانه صیاد، هیچ مرجع قضایی یا ثبتی درخواست اجرا را نمی پذیرد، حتی اگر چک دارای امضا و مبلغ باشد.

درج یا تعیین تاریخ معتبر برای چک

در چک های بدون تاریخ، تاریخ نقش تعیین کننده ای در شروع زمان مطالبه دارد. اگر بین طرفین توافق شفاهی یا کتبی درباره تاریخ سررسید وجود داشته باشد، دارنده می تواند همان تاریخ را درج کند. اما در صورت نبود توافق، تاریخ از طریق دلایل و مستندات مالی تعیین می شود؛ برای مثال:

• تاریخ قرارداد خرید یا معامله
• تاریخ پیامک یا رسید واریز وجه
• تاریخ درج شده در دفاتر تجاری یا حسابداری
• شهادت طرف ثالث (در موارد خاص)

دادگاه معمولاً بر اساس مجموعه این شواهد، تاریخ واقعی صدور چک را تشخیص داده و مبنای اجرا قرار می دهد. این مرحله اهمیت زیادی دارد چون اشتباه در تاریخ گذاری ممکن است باعث از بین رفتن حق مطالبه خسارت تأخیر یا حتی رد دعوا شود.

انتخاب مسیر اجرا؛ اداره ثبت یا دادگاه

پس از مشخص شدن تاریخ، دارنده باید تصمیم بگیرد از کدام مسیر قانونی برای وصول وجه اقدام کند:

• اجرای ثبت: اگر چک دارای شناسه صیادی و امضا باشد، دارنده می تواند از طریق اداره ثبت اسناد اقدام کند. در این حالت، نیازی به طرح دعوا در دادگاه نیست و اجراییه مستقیماً صادر می شود. اداره ثبت پس از بررسی مدارک، به صادرکننده ۱۰ روز مهلت پرداخت می دهد و در صورت عدم پرداخت، اموال او توقیف می شود.
• اجرای دادگاه: اگر چک فاقد شناسه صیادی باشد یا بین طرفین اختلاف درباره تاریخ یا مبلغ وجود داشته باشد، باید از طریق دادگاه حقوقی طرح دعوا کرد. در این حالت، دادخواست با عنوان مطالبه وجه چک ثبت می شود و رسیدگی بر اساس آیین دادرسی مدنی انجام می گیرد.

تفاوت مهم این دو مسیر در سرعت اجرا است؛ اجرای ثبت معمولاً در کمتر از دو ماه انجام می شود، اما مسیر دادگاه ممکن است چندین ماه زمان ببرد.

آماده سازی و ارائه مدارک لازم

مدارکی که برای اجرا گذاشتن چک بدون تاریخ نیاز است، شامل موارد زیر می شود:

• اصل چک (یا گواهی عدم پرداخت در صورت برگشت)
• کارت ملی دارنده چک
• مستندات مربوط به توافق یا تاریخ صدور
• فرم درخواست اجرا یا دادخواست رسمی
• کپی رسید ثبت چک در سامانه صیاد

در صورتی که چک توسط وکیل پیگیری می شود، ارائه وکالت نامه رسمی نیز الزامی است. یکی از اشتباهات رایج دارندگان چک، ارائه ی کپی چک بدون اصل سند است که باعث رد درخواست در مرحله بررسی می شود.

مسئولیت صادرکننده چک بدون تاریخ

اگر صادرکننده عمداً چک را بدون تاریخ صادر کند تا مانع از وصول به موقع وجه شود، قانون این رفتار را نوعی تقلب یا سوء استفاده از اعتماد تلقی می کند.

اما در صورتی که هدف از صدور چک، تضمین انجام تعهدی باشد (مثلاً چک ضمانتی)، دارنده نمی تواند آن را به عنوان چک پرداخت در سررسید ارائه دهد و تنها از طریق دعوای حقوقی می تواند وجه را مطالبه کند. این تمایز میان چک های تجاری و تضمینی در رویه قضایی نقش تعیین کننده ای دارد و آگاهی از آن می تواند از بروز بسیاری از اختلافات جلوگیری کند.

نحوه وصول چک بدون تاریخ

وصول از طریق بانک

در صورتی که چک دارای شماره صیاد و سایر مشخصات باشد، بانک می تواند آن را پذیرش کند. اما چون تاریخ الزامی است، دارنده باید پیش از مراجعه، تاریخ را طبق توافق طرفین درج نماید.

وصول از طریق اجرای ثبت یا دادگاه

اگر چک برگشت خورده یا اختلافی بر سر تاریخ، مبلغ یا شرایط پرداخت وجود داشته باشد، دارنده می تواند پرونده را به دادگاه حقوقی یا اداره ثبت ارائه دهد. در مسیر وصول از طریق اداره ثبت یا دادگاه، تنظیم دقیق دادخواست و ارائه مدارک معتبر اهمیت بالایی دارد. مدارک شامل اصل چک، کارت ملی دارنده، رسید ثبت در سامانه صیاد و هرگونه مستند مالی یا قراردادی است.

به همین دلیل، در دعاوی مالی و طلب محور، همکاری با بهترین وکیل چک برگشتی در رشت می تواند روند پیگیری را سریع تر و با ریسک کمتر پیش ببرد، به ویژه در پرونده هایی که هم جنبه ثبتی دارند و هم حقوقی.

نکات کلیدی برای پیشگیری از مشکلات چک بدون تاریخ

• هنگام دریافت چک، تاریخ و مبلغ را در حضور صادرکننده درج کنید.
• از صدور یا پذیرش چک سفیدامضا یا بدون تاریخ خودداری کنید.
• اگر چک ضمانتی است، نوع ضمانت را در قرارداد مشخص کنید.
• در زمان درج تاریخ یا اصلاح آن، حتماً توافق کتبی یا شاهد داشته باشید.
• در صورت بروز اختلاف، سریعاً از طریق سامانه صیاد یا دادگاه اقدام کنید تا حق مطالبه از بین نرود.

جمع بندی

چک بدون تاریخ گرچه از نظر قانون تجارت همچنان یک سند معتبر است، اما مسیر وصول آن پیچیده تر و نیازمند دقت بیشتر در ارائه مدارک است. اگر صادرکننده از درج تاریخ خودداری کرده یا دارنده بدون هماهنگی تاریخ را وارد کرده باشد، اختلاف ممکن است به شکایت حقوقی یا کیفری تبدیل شود. در چنین مواردی، مشورت با وکیل متخصص در امور چک، نه تنها مانع از بروز اشتباهات قانونی می شود بلکه روند وصول وجه را نیز تسریع می کند.